Mô hình kinh doanh - Định nghĩa và chiến lược khác biệt để thành công

Xem thêm: Ý Tưởng Kinh Doanh

Menu

• Định nghĩa mô hình kinh doanh
• Các mô hình kinh doanh phổ biến phải biết
• Phân tích mô hình kinh doanh Tiktok
• Cách xây dựng mô hình
• Các xu hướng mới nổi đáng chú ý

Vậy, Mô hình kinh doanh là gì?

Mô hình kinh doanh là bản thiết kế chi tiết, vạch ra cách thức doanh nghiệp cung cấp, tạo ra và thu về giá trị cho khách hàng. Hiểu được tầm quan trọng đó, hôm nay chúng ta sẽ cùng khám phá các yếu tố cốt lõi của một mô hình kinh doanh hiệu quả gồm những gì.

1. Khám phá "khách hàng tiềm năng":

Ai là những người hùng thầm lặng ủng hộ doanh nghiệp? Xác định rõ đối tượng khách hàng mục tiêu, bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, sở thích, nhu cầu và mong muốn cụ thể của họ. Hiểu rõ khách hàng là chìa khóa để xây dựng chiến lược hiệu quả bạn nhé.

2. Đề xuất giá trị: "Lời hứa" chinh phục khách hàng:

Sản phẩm hay dịch vụ của bạn mang đến điều gì khác biệt? Nêu bật những giá trị cốt lõi mà doanh nghiệp mang lại cho khách hàng, giải quyết vấn đề gì cho họ và tạo ra lợi thế cạnh tranh so với đối thủ.

3. Cầu nối sản phẩm - khách hàng: "Con đường" đưa giá trị đến tay người dùng:

Làm thế nào sản phẩm hay dịch vụ của bạn tiếp cận khách hàng? Xác định các kênh phân phối phù hợp như bán hàng trực tiếp, cửa hàng, nền tảng trực tuyến, kết hợp đa kênh để tối ưu hóa hiệu quả tiếp cận.

4. "Thu hoạch" thành quả: Bí quyết tạo nguồn thu:

Doanh nghiệp kiếm tiền bằng cách nào? Mô hình bán hàng trực tiếp, thu phí đăng ký, quảng cáo, hoa hồng hay kết hợp nhiều mô hình là chiến lược phù hợp nhất? Lựa chọn mô hình thu nhập phù hợp sẽ đảm bảo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp.

5. Hoạt động "nhịp đập" và nguồn lực "bệ đỡ":

Yếu tố nào giúp hiện thực hóa đề xuất giá trị? Xác định các hoạt động chính, nguồn lực thiết yếu bao gồm con người, công nghệ, tài sản trí tuệ,... để vận hành mô hình kinh doanh hiệu quả.

6. Mạng lưới "đồng minh": Hợp tác để cùng phát triển:

Ai là những "chiến hữu" giúp doanh nghiệp tiến xa hơn? Xây dựng mối quan hệ hợp tác chiến lược với nhà cung cấp, đối tác liên doanh, chuyên gia,... để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động và mở rộng cơ hội kinh doanh.

Các mô hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam

1. Thương mại Điện tử (E-commerce):

• B2C (Business-to-Consumer): Các doanh nghiệp "bắt tay" trực tiếp với người tiêu dùng, mang sản phẩm và dịch vụ đến tận tay khách hàng thông qua các nền tảng trực tuyến sôi động như website riêng, các sàn thương mại điện tử uy tín. Ví dụ: Thế giới di động, Shopee, Lazada, Tiki,....
• B2B (Business-to-Business): Nền tảng kết nối các doanh nghiệp, tạo cầu nối cho những giao dịch thương mại hiệu quả. Hoạt động mua bán diễn ra thông qua các nền tảng trung gian hoặc trang thương mại điện tử chuyên biệt, mở ra cơ hội hợp tác và trao đổi hàng hóa, dịch vụ giữa các doanh nghiệp.
• C2C (Consumer-to-Consumer): Người tiêu dùng trở thành "chủ nhân", tự do mua bán, trao đổi sản phẩm và dịch vụ với nhau trên các nền tảng giao dịch trực tuyến. Mô hình này mang đến sự linh hoạt, đa dạng và tiết kiệm chi phí cho cả người mua và người bán.

2. Dropshipping:

Mô hình kinh doanh thông minh, giảm thiểu tối đa rủi ro tồn kho. Doanh nghiệp chỉ tập trung vào khâu marketing và bán hàng, trong khi nhà cung cấp đảm nhiệm việc lưu trữ, đóng gói và giao hàng trực tiếp đến khách hàng. Dropshipping mang đến sự tiện lợi, ít vốn và phù hợp với những ai mới bắt đầu khởi nghiệp.

Ví dụ: Base, Sapo, KiotViet...

3. Nhượng quyền (Franchising):

Hợp tác cùng những thương hiệu uy tín, thành công. Doanh nghiệp nhượng quyền được sử dụng thương hiệu, sản phẩm, quy trình hoạt động và bí quyết kinh doanh từ bên nhượng quyền, đổi lại họ cần chi trả mức phí nhất định. Mô hình này phổ biến trong các lĩnh vực như thực phẩm & đồ uống, giáo dục, dịch vụ, giúp doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận thị trường và tạo dựng thương hiệu.

Ví dụ: The Coffee House, Phúc Long..

4. Kinh doanh kết hợp yếu tố xã hội (Social Enterprise):

Hơn cả lợi nhuận, mô hình này hướng đến giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường. Doanh nghiệp hoạt động vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa mang lại lợi ích cho cộng đồng, góp phần xây dựng một xã hội bền vững. Mô hình kinh doanh kết hợp yếu tố xã hội đang ngày càng thu hút sự quan tâm và ủng hộ tại Việt Nam.

5. Mô hình đăng ký (Subscription):

Khách hàng thanh toán phí định kỳ để được sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ theo nhu cầu. Mô hình này phổ biến trong các lĩnh vực như phần mềm, dịch vụ phát trực tuyến, hộp sản phẩm theo chủ đề,... mang đến sự tiện lợi và trải nghiệm trọn vẹn cho người dùng.

Ví dụ: FPT Play, Galaxy Play (trước đây là Fim+)

6. Các mô hình truyền thống:

Dù xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới, các mô hình truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam:

• Cửa hàng bán lẻ truyền thống: Các cửa hàng vật lý, siêu thị nhỏ, chợ,... mang đến trải nghiệm mua sắm trực tiếp, gần gũi cho người tiêu dùng.
• Sản xuất: Hoạt động sản xuất hàng hóa trong các ngành như may mặc, chế biến lương thực, điện tử,... là nền tảng tạo dựng nền kinh tế và đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người dân.
• Dịch vụ cá nhân: Tiệm làm tóc, sửa chữa, nhà hàng, khách sạn nhỏ,... cung cấp những dịch vụ thiết yếu cho đời sống hàng ngày, góp phần tạo nên sự sôi động cho thị trường.

Điểm chung của những mô hình kinh doanh thành công:

• Hiểu rõ thị trường và nhu cầu khách hàng: Các doanh nghiệp đều dành thời gian nghiên cứu thị trường, thấu hiểu nhu cầu và mong muốn của người tiêu dùng để xây dựng sản phẩm, dịch vụ phù hợp.
• Sử dụng công nghệ hiệu quả: Áp dụng công nghệ tiên tiến vào hoạt động kinh doanh giúp tối ưu hóa hiệu quả, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tạo lợi thế cạnh tranh.
• Xây dựng thương hiệu mạnh: Đầu tư vào việc xây dựng thương hiệu uy tín, tạo dựng niềm tin và lòng trung thành của khách hàng.
• Quản trị doanh nghiệp hiệu quả: Ban lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược, đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp và quy trình quản trị bài bản là yếu tố then chốt dẫn đến thành công.

Và gần đây nhất là Tiktok, đang bùng nổ với mô hình kinh doanh sáng tạo. Mình sẽ phân tích kỹ kỹ một tí nhé.

Nền tảng nội dung do người dùng tạo - Sức mạnh cốt lõi

Trái tim của TikTok chính là mô hình "nội dung do người dùng tạo" (UGC). Nền tảng khuyến khích người dùng tự do sáng tạo những video ngắn, thu hút, đầy tính tương tác và lan truyền cao. Thuật toán thông minh của TikTok, dựa trên hành vi người dùng, liên tục đề xuất những nội dung phù hợp nhất, khiến người dùng "dính" vào ứng dụng và không thể rời mắt.

Mô hình kinh tế chú ý - Chìa khóa tạo ra lợi nhuận

Khác biệt với mô hình kinh tế truyền thống, TikTok không tập trung vào việc bán sản phẩm hữu hình mà cạnh tranh về "sự chú ý" của người dùng. Nền tảng tạo ra nguồn thu chính từ quảng cáo, với đa dạng các hình thức được hiển thị một cách tự nhiên giữa các video ngắn, thu hút sự quan tâm của người xem một cách hiệu quả. Các doanh nghiệp và nhà sáng tạo nội dung cũng có thể trả phí để quảng bá thương hiệu và sản phẩm của họ đến đúng đối tượng mục tiêu.

Mở rộng sang thương mại điện tử - Bước tiến mới đầy tiềm năng

TikTok không chỉ dừng lại ở việc cung cấp giải trí mà còn mở rộng sang lĩnh vực thương mại điện tử với tính năng "TikTok Shop". Tương tự như các tính năng mua sắm trên Instagram hay Facebook, TikTok Shop cho phép người dùng mua sắm trực tiếp ngay trên nền tảng. Các nhà sáng tạo nội dung có thể khéo léo lồng ghép sản phẩm vào video của họ, thúc đẩy hành vi mua sắm của người xem.

Sự thành công vang dội tại Việt Nam

Sự bùng nổ của TikTok tại Việt Nam không phải là điều ngẫu nhiên. Nền tảng này đã chinh phục trái tim người dùng Việt bằng những yếu tố sau:

• Phù hợp văn hóa: Các video ngắn, mang tính giải trí cao cùng với những trào lưu bắt tai, sáng tạo đã trở thành "món ăn tinh thần" không thể thiếu của giới trẻ Việt Nam.
• Lượng người dùng khổng lồ: TikTok đã trở thành một trong những nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất tại Việt Nam, sở hữu một cộng đồng người dùng và nhà sáng tạo nội dung vô cùng đông đảo.
• Cơ hội cho doanh nghiệp: Nhận thức được sức hút của TikTok, các nhãn hàng Việt Nam đang tích cực khai thác nền tảng này để tiếp cận đối tượng khách hàng trẻ, tăng độ nhận diện thương hiệu và thúc đẩy doanh số bán hàng.

Ok lý thuyết đã hiểu, câu chuyện thành công cũng đã biết. Bắt tay vào làm thôi chứ nhỉ?. 

Khám phá bí quyết xây dựng mô hình kinh doanh thành công cho doanh nghiệp Việt

Lập bản đồ hành trình chinh phục thị trường với khung, công cụ và chiến lược phù hợp

Trong thế giới kinh doanh đầy cạnh tranh, việc sở hữu một mô hình kinh doanh hiệu quả chính là chìa khóa dẫn đến thành công cho doanh nghiệp. Hiểu được tầm quan trọng này, bài viết sẽ mang đến cho bạn bức tranh toàn cảnh về quy trình xây dựng mô hình kinh doanh phù hợp với bối cảnh Việt Nam, cùng những bí quyết giúp bạn chinh phục thị trường đầy tiềm năng này.

Khung cơ bản: Nắm bắt cốt lõi của mô hình kinh doanh

Dù áp dụng khung nào, doanh nghiệp cũng cần trả lời những câu hỏi cốt lõi sau:

1. Ai là khách hàng mục tiêu? Nhu cầu và mong muốn của họ là gì?
2. Giải pháp gì mà doanh nghiệp cung cấp để đáp ứng nhu cầu của khách hàng? Lý do nào khiến họ lựa chọn bạn thay vì đối thủ cạnh tranh?
3. Làm thế nào để sản phẩm/dịch vụ của bạn tiếp cận khách hàng?
4. Doanh nghiệp kiếm tiền bằng cách nào? Mô hình doanh thu nào phù hợp nhất?
5. Những hoạt động nào là thiết yếu để hiện thực hóa đề xuất giá trị?
6. Nguồn lực chính nào (con người, công nghệ, tài sản, ...) là nền tảng cho sự thành công?
7. Mối quan hệ hợp tác chiến lược nào sẽ giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn?
8. Cấu trúc chi phí chính vận hành doanh nghiệp là gì?

Công cụ phổ biến: Chọn lựa "vũ khí" phù hợp cho từng chiến lược

Để biến ý tưởng thành mô hình kinh doanh thực tế, doanh nghiệp cần trang bị cho mình những công cụ hữu ích:

• Business Model Canvas: Cung cấp cái nhìn tổng quan về mô hình kinh doanh trên 1 trang giấy với 9 thành phần chính đã được liệt kê ở trên.
• Lean Canvas: Phiên bản tinh gọn của Business Model Canvas, tập trung vào vấn đề cần giải quyết, giải pháp và những chỉ số then chốt. Phù hợp với các công ty khởi nghiệp.
• Value Proposition Canvas: Giúp định hình đề xuất giá trị một cách rõ ràng và thu hút.
• SWOT analysis: Phân tích điểm mạnh - yếu - cơ hội - thách thức, từ đó đưa ra chiến lược phù hợp.

Các bước thực tiễn: Quy trình từng bước để xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả

1. Nghiên cứu: Khởi đầu hành trình bằng việc nghiên cứu thị trường, đối thủ cạnh tranh, xu hướng người tiêu dùng trong lĩnh vực bạn hướng tới. Thu thập thông tin đầy đủ và chính xác là nền tảng cho mọi quyết định sau này.
2. Xác định thành phần cơ bản: Dựa trên khung đã chọn (Business Model Canvas, Lean Canvas, ...), phác thảo ban đầu các thành phần then chốt của mô hình kinh doanh. Hãy biến ý tưởng thành những mảnh ghép cụ thể để hoàn thiện bức tranh tổng thể.
3. Lấy phản hồi & lặp lại: Trao đổi với cố vấn, khách hàng tiềm năng để thu thập phản hồi và điều chỉnh mô hình ban đầu. Quá trình này cần lặp lại để hoàn thiện mô hình, đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả.
4. Phân tích tài chính: Dự đoán doanh thu, chi phí và lợi nhuận để đánh giá tiềm năng của mô hình kinh doanh. Đây là bước quan trọng để xác định tính khả thi và đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.
5. Tạo kế hoạch hành động: Vạch ra lộ trình cụ thể để hiện thực hóa mô hình kinh doanh. Bao gồm các bước triển khai, mốc thời gian, ngân sách và những nguồn lực cần thiết để biến kế hoạch thành hiện thực.

Dưới đây là một số xu hướng và sự đổi mới đáng chú ý:

1. Nền kinh tế chia sẻ (Sharing Economy): Tận dụng Hiệu ứng Cộng đồng

Nền kinh tế chia sẻ đang bùng nổ, phá vỡ ranh giới sở hữu truyền thống và mở ra vô số cơ hội cho các doanh nghiệp sáng tạo. Từ đặt xe (Grab, Be), thuê chỗ ở (Airbnb, Luxstay) đến chia sẻ dụng cụ, thiết bị, mô hình này mang đến giải pháp tiện lợi, tiết kiệm cho người tiêu dùng, đồng thời tạo ra nguồn thu nhập mới cho người tham gia.

Điểm mấu chốt:

• Thay đổi tư duy: Thay vì sở hữu, người dùng giờ đây ưa chuộng chia sẻ để tối ưu chi phí và tận hưởng sự tiện lợi.
• Cơ hội cho nền tảng trung gian: Doanh nghiệp có thể cung cấp nền tảng kết nối người dùng, tạo điều kiện cho hoạt động chia sẻ diễn ra hiệu quả.
• Uy tín là then chốt: Xây dựng niềm tin thông qua chất lượng dịch vụ, đảm bảo an toàn cho người dùng là yếu tố quyết định thành công.

2. Mô hình đăng ký (Subscription): Dòng Thu Nhập Ổn Định

Mô hình đăng ký đang dần phổ biến, mang đến nguồn thu nhập ổn định cho doanh nghiệp và trải nghiệm tiện lợi cho khách hàng. Từ hộp sản phẩm theo chủ đề, phần mềm (Adobe, Microsoft Office) đến dịch vụ giải trí (Netflix, Spotify), mô hình này áp dụng đa dạng, đáp ứng nhu cầu phong phú của người tiêu dùng.

Lợi ích:

• Doanh thu dự đoán dễ dàng: Doanh nghiệp có thể dễ dàng dự đoán doanh thu dựa trên số lượng người đăng ký, tạo điều kiện cho việc lên kế hoạch kinh doanh hiệu quả.
• Mối quan hệ khách hàng bền chặt: Mô hình đăng ký khuyến khích khách hàng sử dụng dịch vụ thường xuyên, từ đó tạo dựng mối quan hệ gắn bó lâu dài.
• Tăng cơ hội thử nghiệm: Khách hàng có thể dễ dàng trải nghiệm sản phẩm/dịch vụ mới mà không phải lo lắng về chi phí mua đứt.

3. Thương mại xã hội (Social Commerce): Bán Hàng Trực Tiếp Trên Mạng Xã hội

Tận dụng sức mạnh kết nối của mạng xã hội, thương mại xã hội (Social Commerce) mở ra kênh bán hàng trực tiếp, hiệu quả cho doanh nghiệp. Facebook, Instagram, Zalo là những nền tảng lý tưởng để giới thiệu sản phẩm, tương tác với khách hàng và chốt đơn hàng nhanh chóng.

Tiềm năng:

• Tiếp cận khách hàng trẻ: Mạng xã hội là nơi tập trung đông đảo người dùng trẻ, am hiểu công nghệ - đối tượng khách hàng tiềm năng cho doanh nghiệp.
• Tăng tương tác: Doanh nghiệp có thể dễ dàng tương tác với khách hàng, giải đáp thắc mắc và xây dựng uy tín thương hiệu.
• Chi phí tiết kiệm: So với các kênh bán hàng truyền thống, Social Commerce có chi phí đầu tư thấp hơn, mang lại hiệu quả cao hơn.

Lưu ý:

Hỗ trợ mua sắm chuyên nghiệp: Doanh nghiệp cần đầu tư vào các công cụ hỗ trợ thanh toán, quản lý đơn hàng, tạo trải nghiệm mua sắm chuyên nghiệp cho khách hàng.

Nội dung thu hút: Hình ảnh sản phẩm đẹp mắt, mô tả sản phẩm chi tiết và các chương trình khuyến mãi hấp dẫn là yếu tố thu hút khách hàng trên Social Commerce.

4. Kinh tế ảnh hưởng (Influencer Economy): Sức Mạnh Từ Người Ảnh Hưởng

Hợp tác với người ảnh hưởng (KOLs - Key Opinion Leaders) là chiến lược marketing hiệu quả, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng tiềm năng và tăng độ nhận diện thương hiệu. Lựa chọn KOLs phù hợp với đối tượng khách hàng mục tiêu và có phong cách nhất quán với hình ảnh thương hiệu là chìa khóa để thành công.

Hiệu quả:

• Tăng độ tin cậy: Khách hàng có xu hướng tin tưởng vào những đánh giá, giới thiệu từ người nổi tiếng hoặc người có chuyên môn.
• Tăng nhận thức thương hiệu: Hình ảnh sản phẩm/dịch vụ được truyền tải đến đông đảo khán giả.
• Tăng tỷ lệ chuyển đổi: Khả năng thuyết phục của KOLs có thể thúc đẩy khách hàng mua hàng hoặc sử dụng dịch vụ của doanh nghiệp.

Lưu ý:

• Lựa chọn KOLs phù hợp: Doanh nghiệp cần cẩn trọng trong việc lựa chọn KOLs, đảm bảo uy tín, tầm ảnh hưởng và phù hợp với hình ảnh thương hiệu.
• Hợp tác minh bạch: Doanh nghiệp cần xây dựng chiến dịch hợp tác minh bạch, tránh gây hiểu lầm cho khách hàng về bản chất quảng cáo.

5. Trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data): Chìa Khóa Cho Tối Ưu Hóa

Ứng dụng AI và dữ liệu lớn mang đến cho doanh nghiệp cơ hội to lớn để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh, nâng cao hiệu quả và đưa ra quyết định sáng suốt. Phân tích hành vi khách hàng, cá nhân hóa trải nghiệm, quản lý chuỗi cung ứng, dự đoán nhu cầu thị trường,... là những lợi ích thiết thực mà AI và Big Data mang lại.

Tiềm năng:

• Tăng hiệu quả hoạt động: AI giúp tự động hóa các quy trình thủ công, giải phóng sức lao động cho con người tập trung vào công việc sáng tạo.
• Ra quyết định thông minh: Dữ liệu lớn cung cấp cho doanh nghiệp thông tin chi tiết về thị trường, khách hàng, từ đó đưa ra quyết định kinh doanh sáng suốt.
• Tạo ra sản phẩm/dịch vụ mới: AI có thể hỗ trợ nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm mới, đáp ứng tốt hơn nhu cầu khách hàng.

Thách thức:

Yêu cầu đầu tư cao: Việc ứng dụng AI và Big Data đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư vào hệ thống công nghệ và nhân sự chuyên môn cao.

Bảo mật dữ liệu: Đảm bảo an toàn cho dữ liệu khách hàng là vấn đề quan trọng cần được doanh nghiệp quan tâm hàng đầu.

Kết luận

Trải qua định nghĩa, câu chuyện thành công, cách thức xây dựng và thống kê các mô hình kinh doanh mới nổi. Chắc hẳn bạn đã có cái nhìn tổng quan một mô hình kinh doanh phải như thế nào. Cách áp dụng mô hình kinh doanh vào doanh nghiệp của mình ra sao. Chúc bạn xây dựng được mô hình vững chắc, trên hết là phải biết điều chỉnh và thích nghi tốt nhé.